2. Pacattayasuttavaan
21. Eva me sutanti pacattayasutta. Tattha eketi ekacce. Samaabrhmati paribbajupagatabhvena sama jtiy brhma, lokena v samati ca brhmati ca eva sammat. Aparanta kappetv vikappetv gahantti aparantakappik. Aparantakappo v etesa atthtipi aparantakappik. Ettha ca antoti sakkyo kho, vuso, eko antoti-dsu (a. ni. 6.61) viya idha kohso adhippeto. Kappoti tahdihiyo. Vuttampi ceta kappoti uddnato dve kapp tahkappo ca dihikappo cti. Tasm tahdihivasena angata khandhakohsa kappetv hitti aparantakappikti evamettha attho dahabbo. Tesa eva aparanta kappetv hitna punappuna uppajjanavasena aparantameva anugat dihti aparantnudihino. Te evadihino ta aparanta rabbha gamma paicca aampi jana dihigatika karont anekavihitni adhivuttipadni abhivadanti. Anekavihitnti anekavidhni. Adhivuttipadnti adhivacanapadni. Atha v bhtamattha adhibhavitv yathsabhvato aggahetv vattanato adhivuttiyoti dihiyo vuccanti, adhivuttna padni adhivuttipadni, dihidpakni vacannti attho. Sati sasamag. Arogoti nicco. Ittheketi ittha eke, evameketi attho. Imin soasa savd kathit, asati imin aha asavd, nevasansati imin aha nevasansavd, sato v pana sattassti imin satta ucchedavd. Tattha satoti vijjamnassa. Ucchedanti upaccheda. Vinsanti adassana. Vibhavanti bhavavigama. Sabbnetni aamaavevacanneva. Dihadhammanibbna vti imin paca dihadhammanibbnavd kathit. Tattha dihadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha pailaddha-attabhvasseta adhivacana. Dihadhamme nibbna dihadhammanibbna, imasmiyeva attabhve dukkhavpasamanti attho. Santa vti sati-divasena thkrehi santa. Ti hontti sa attti-dni santa-attavasena eka, itarni dveti eva ti. 22. Rpi vti karajarpena v kasiarpena v rpi. Tattha lbh kasiarpa attti gahti, takk ubhopi rpni gahtiyeva. Arpinti arpasampattinimitta v, hapetv sakkhandha sesa-arpadhamme v attti paapent lbhinopi takkikpi eva paapenti. Tatiyadihi pana missakaghavasena pavatt, catutth takkagheneva. Dutiyacatukke pahamadihi sampannakavrena kathit, dutiyadihi asampannakavrena, tatiyadihi suppamattena v sarvamattena v kasiaparikammavasena, catutthadihi vipulakasiavasena kathitti veditabb. Eta v panekesa uptivattatanti satipadena sakhepato vutta sasattaka atikkantnanti attho. Apare ahakanti vadanti. Tadubhaya parato vibhavissati. Aya panettha sakhepattho keci hi et satta v aha v sa samatikkamitu sakkonti, keci pana na sakkonti. Tattha ye sakkonti, teva gahit. Tesa pana ekesa uptivattata atikkamitu sakkontna yathpi nma gaga uttiesu manussesu eko dghavpi gantv tiheyya, eko tato para mahgma; evameva eke viacyatana appama nejanti vatv tihanti, eke kicayatana. Tattha viacyatana tva dassetu viakasiameketi vutta. Parato kicayatanameketi vakkhati. Tayidanti ta ida dihigataca dihipaccayaca dihrammaaca. Tathgato abhijntti. Imin paccayena ida nma dassana gahitanti abhivisihena ena jnti. Idni tadeva vitthrento ye kho te bhontoti-dimha. Y v pana etsa sananti y v pana etsa yadi rpasananti eva vuttasana. Parisuddhti nirupakkiles. Paramti uttam. Aggti seh. Anuttariy akkhyatti asadis kathyati. Yadi rpasananti imin catasso rpvacarasa kathit. Yadi arpasananti imin ksnacyatanaviacyatanasa. Itarehi pana dvhi padehi sampannakavro ca asampannakavro ca kathitoti evamet kohsato aha, atthato pana satta sa honti. Sampannakavro hi purimhi chahisagahitoyeva. Tayida sakhatanti ta ida sabbampi sagata saddhi dihigatena sakhata paccayehi samgantv kata. Orikanti sakhatattva orika. Atthi kho pana sakhrna nirodhoti etesa pana sakhatanti vuttna sakhrna nirodhasakhta nibbna nma atthi. Atthetanti iti viditvti ta kho pana nibbna atthi etanti eva jnitv. Tassa nissaraadassvti tassa sakhatassa nissaraadass nibbnadass. Tathgato taduptivattoti ta sakhata atikkanto samatikkantoti attho. 23. Tatrti tesu ahasu asavdesu. Rpi vti-dni savde vuttanayeneva veditabbni. Ayaca yasm asavdo, tasm idha dutiyacatukka na vutta. Paikkosantti paibhanti paisedhenti. Sa rogoti-dsu bdhahena rogo, sadosahena gao, anupavihahena salla. gati v gati vti-dsu paisandhivasena gati, cutivasena gati, cavanavasena cuti, upapajjanavasena upapatti, punappuna uppajjitv aparpara vahanavasena vuhi virhi vepulla. Kmaca catuvokrabhave rpa vinpi viassa pavatti atthi, sese pana tayo khandhe vin natthi. Aya pana paho pacavokrabhavavasena kathito. Pacavokre hi ettake khandhe vin viassa pavatti nma natthi. Vitaavd panettha aatra rpti-divacanato arpabhavepi rpa, asabhave ca via atthi, tath nirodhasampannassti vadati. So vattabbo byajanacchyya ce attha paibhasi, gati vti-divacanato ta via pakkhidvipadacatuppad viya uppatitvpi gacchati, padaspi gacchati, govisavalli-dni viya ca vahatti pajjati. Ye ca bhagavat anekasatesu suttesu tayo bhav vutt, te arpabhavassa abhv dveva pajjanti. Tasm m eva avaca, yath vuttamattha dhrehti. 24. Tatrti ahasu nevasansavdesu bhumma. Idhpi rpi vti-dni vuttanayeneva veditabbni. Asa sammohoti nissaabhvo nmesa sammohahna. Yo hi kici na jnti, ta asa esoti vadanti. Dihasutamutavitabbasakhramattenti dihavitabbamattena sutavitabbamattena mutavitabbamattena. Ettha ca vijntti vitabba, dihasutamutavitabbamattena pacadvrikasapavattimattenti ayahi ettha attho. Sakhramattenti orikasakhrapavattimattenti attho. Etassa yatanassti etassa nevasansayatanassa Upasampadanti pailbha. Byasana hetanti vinso hesa, vuhna hetanti attho. Pacadvrikasapavattahi orikasakhrapavatta v appavatta katv ta sampajjitabba. Tassa pana pavattena tato vuhna hotti dasseti. Sakhrasampattipattabbamakkhyatti orikasakhrapavattiy pattabbanti na akkhyati. Sakhrvasesasampattipattabbanti sakhrnayeva avases bhvanvasena sabbasukhumabhva patt sakhr, tesa pavattiy eta pattabbanti attho. Evarpesu hi sakhresu pavattesu eta pattabba nma hoti. Tayidanti ta ida eta sukhumampi samna sakhata sakhatatt ca orika. 25. Tatrti sattasu ucchedavdesu bhumma. Uddha saranti uddha vuccati angatasasravdo, angata sasravda sarantti attho. sattiyeva abhivadanti lagganakayeva vadanti. sattantipi pho, tahayeva vadantti attho. Iti pecca bhavissmti eva pecca bhavissma. Khattiy bhavissma, brhma bhavissmti evamettha nayo netabbo. Vijpam maeti vijpam viya vijapaibhg vijasadis mayha upahahanti. Sakkyabhayti sakkyassa bhay. Te hi yatheva cattro kho, mahrja, abhayassa bhyanti. Katame cattro? Gauppdo kho, mahrja, bhay pathavi na khdati m pathav khiyti, konto kho, mahrja, ekapdena tihati m pathav osdti, kik kho, mahrja, uttn seti m ambh undriyti, brhmaadhammiko kho, mahrja, brahmacariya na carati m loko ucchijjti ime cattro abhayassa bhyanti, eva sakkyassa bhyanti. Sakkyaparijegucchti tameva tebhmakasakhta sakkya parijigucchamn. S gaddulabaddhoti daake rajju pavesetv baddhasunakho. Evamevimeti ettha dahatthambho viya khlo viya ca tebhmakadhammasakhto sakkyo dahabbo, s viya dihigatiko, daako viya dihi, rajju viya tah, gaddulena bandhitv thambhe v khle v upanibaddhasunakhassa attano dhammatya chinditv gantu asamatthassa anuparidhvana viya dihigatikassa dihidaake pavesitya tahrajjuy bandhitv sakkye upanibaddhassa anuparidhvana veditabba. 26. Imneva pacyatannti imneva paca krani. Iti mtika hapentenapi paceva hapitni, nigamentenapi paceva nigamitni, bhjentena pana cattri bhjitni. Dihadhammanibbna kuhi pavihanti. Ekattannattavasena dvsu padesu pavihanti veditabba. 27. Evaca catucattlsa aparantakappike dassetv idni ahrasa pubbantakappike dassetu santi, bhikkhaveti-dimha. Tattha attakohsasakhta pubbanta kappetv vikappetv gahantti pubbantakappik. Pubbantakappo v etesa atthti pubbantakappik. Eva sesampi pubbe vuttappakra vuttanayeneva veditabba. Sassato att ca loko cti rpdsu aatara attti ca lokoti ca gahetv sassato amaro nicco dhuvoti abhivadanti. Yathha rpa att ceva loko ca sassato cti attnaca lokaca paapentti vitthro. Asassatdsupi eseva nayo. Ettha ca pahamavdena cattro sassatavd vutt, dutiyavdena satta ucchedavd. Nanu cete heh gat, idha kasm puna gahitti. Heh tattha tattha mato tattha tattheva ucchijjatti dassanattha gat. Idha pana pubbenivsalbh dihigatiko atta passati, na angata, tassa eva hoti pubbantato gato att idheva ucchijjati, ito para na gacchatti imassatthassa dassanattha gahit. Tatiyavdena cattro ekaccasassatavd vutt, catutthavdena cattro amarvikkhepik vutt. Antavti sapariyanto paricchinno parivaumo. Avahitakasiassa ta kasia attti ca lokoti ca gahetv eva hoti. Dutiyavdo vahitakasiassa vasena vutto, tatiyavdo tiriya vahetv uddhamadho avahitakasiassa, catutthavdo takkivasena vutto. Anantaracatukka heh vuttanayameva. Ekantasukhti nirantarasukh. Aya dihi lbhjtissaratakkna vasena uppajjati. Lbhino hi pubbenivsaena khattiydikule ekantasukhameva attano jti anussarantassa eva dihi uppajjati. Tath jtissarassa paccuppanna sukhamanubhavato attsu sattasu jtsu tdisameva attabhva anussarantassa. Takkissa pana idha sukhasamagino attepha evameva ahosinti takkeneva uppajjati. Ekantadukkhti aya dihi lbhino nuppajjati. So hi ekanteneva idha jhnasukhena sukh hoti. Idha dukkhena phuhassa pana jtissarassa takkisseva ca s uppajjati. Tatiy idha vokiasukhadukkhna sabbesampi tesa uppajjati, tath catutth dihi. Lbhino hi idni catutthajjhnavasena adukkhamasukhassa, pubbe catutthajjhnikameva brahmaloka anussarantassa Jtissarasspi paccuppanne majjhattassa, anussarantasspi majjhattabhtahnameva anussarantassa, takkinopi paccuppanne majjhattassa, attepi eva bhavissatti takkeneva gahantassa es dihi uppajjati. Ettvat cattro sassatavd, cattro ekaccasassatik, cattro antnantik, cattro amarvikkhepik dve adhicca-samuppannikti ahrasapi pubbantakappik kathit honti. 28. Idni dihuddhra uddharanto tatra, bhikkhaveti-dimha. Tattha paccattayeva anti paccakkhaa. Parisuddhanti nirupakkilesa. Pariyodtanti pabhassara. Sabbapadehi vipassanayeva kathita. Saddhdayo hi paca dhamm bhirasamayasmimpi honti, vipassana ssanasmiyeva. Tattha abhgamattameva pariyodapentti mayamida jnmti eva tattha akohsa otrentiyeva. Updnamakkhyatti na ta a, micchdassana nmeta, tasm tadapi tesa bhavantna dihupdna akkhyatti attho. Athpi ta jnanamattalakkhaatt abhgamattameva, tathpi tassa dassanassa anuptivattanato updnapaccayato ca updnameva. Taduptivattoti ta dihi atikkanto. Ettvat cattro sassatavd, cattro ekaccasassatik, cattro antnantik, cattro amarvikkhepik, dve adhiccasamuppannik, soasa savd, aha asavd, aha nevasansavd, satta ucchedavd, paca dihadhammanibbnavdti brahmajle gat dvsahipi dihiyo kathit honti. Brahmajle pana kathite ida sutta akathitameva hoti. Kasm? Idha tato atirekya sakkyadihiy gatatt. Imasmi pana kathite brahmajla kathitameva hoti. 30. Idni im dvsahi dihiyo uppajjamn sakkyadihipamukheneva uppajjantti dassetu idha, bhikkhave, ekaccoti-dimha. Tattha painissaggti pariccgena. Kmasayojanna anadhihnti pacakmaguatahna nissahatt. Paviveka ptinti sapptikajjhnadvayapti. Nirujjhatti jhnanirodhena nirujjhati. Sampattito pana vuhitassa niruddh nma hoti. Yatheva hi adukkhamasukhya vedanya nirodh uppajjati nirmisa sukha, nirmisasukhassa nirodh uppajjati adukkhamasukh vedanti ettha na ayamattho hoti catutthajjhnanirodh tatiyajjhna upasampajja viharatti. Aya panettha attho catutthajjhn vuhya tatiya jhna sampajjati, tatiyajjhn vuhya catuttha jhna sampajjatti, evasampadamida veditabba. Uppajjati domanassanti hnajjhnapariydnakadomanassa. Sampattito vuhitacittassa pana kammanyabhvo kathito. Pavivek ptti s eva jhnadvayapti. Ya chy jahatti ya hna chy jahati. Ki vutta hoti? Yasmi hne chy atthi, tasmi tapo natthi. Yasmi tapo atthi, tasmi chy natthti. 31. Nirmisa sukhanti tatiyajjhnasukha. 32. Adukkhamasukhanti catutthajjhnavedana. 33. Anupdnohamasmti niggahao ahamasmi. Nibbnasappyanti nibbnassa sappya upakrabhta Nanu ca maggadassana nma sabbattha nikantiy sukkhpitya uppajjati, kathameta nibbnassa upakrapaipad nma jtanti, sabbattha anupdiyanavasena aggahanavasena upakrapaipad nma jta. Abhivadatti abhimnena upavadati. Pubbantnudihinti ahrasavidhampi pubbantnudihi. Aparantnudihinti catucattrsavidhampi aparantnudihi. Updnamakkhyatti ahamasmti gahaassa sakkyadihipariypannatt dihupdna akkhyati. Santivarapadanti vpasantakilesatt santa uttamapada. Channa phassyatannanti bhagavat yattha cakkhu ca nirujjhati rpasa ca nirujjhati so yatano veditabboti ettha dvinna yatanna paikkhepena nibbna dassita.
Yattha po ca pathav, tejo vyo na gdhati;
ato sar nivattanti, ettha vaa na vattati;
ettha nmaca rpaca, asesa uparujjhatti. (Sa. ni. 1.27)
Ettha pana sakhrapaikkhepena nibbna dassita.
Kattha po ca pathav, tejo vyo na gdhati;
kattha dghaca rassaca, au thla subhsubha;
kattha nmaca rpaca, asesa uparujjhatti. (D. ni. 1.498).
Tatra veyykaraa bhavati
Via anidassana, ananta sabbato pabhanti
Ettha sakhrapaikkhepena nibbna dassita. Imasmi pana sutte cha-yatanapaikkhepena dassita. Aattha ca anupdvimokkhoti nibbnameva dassita, idha pana arahattaphalasampatti. Sesa sabbattha uttnamevti.
Papacasdaniy majjhimanikyahakathya
Pacattayasuttavaan nihit.