7. Sayatanavibhagasuttavaan
304. Eva me sutanti sayatanavibhagasutta. Tattha veditabbnti sahavipassanena maggena jnitabbni. Manopavicrti vitakkavicr. Vitakkuppdakahi mano idha manoti adhippeta, manassa upavicrti manopavicr. Sattapadti vaavivaanissitna sattna pad. Ettha hi ahrasa vaapad nma, ahrasa vivaapad nma, tepi sahavipassanena maggeneva veditabb. Yoggcariynanti hatthiyoggdi-crasikkhpakna, dametabbadamaknanti attho. Sesa vibhageyeva vibhavissati. Ayamuddesoti ida mtikhapana. 305. Cakkhyatandni visuddhimagge vitthritni. Cakkhuvianti kusalkusalavipkato dve cakkhuvini. Sesapasdaviesupi eseva nayo. Imni pana dasa hapetv sesa idha manovia nma. Cakkhusamphassoti cakkhumhi samphasso. Cakkhuviasampayuttasamphassasseta adhivacana. Sesesupi eseva nayo. Cakkhun rpa disvti cakkhuviena rpa disv. Eseva nayo sabbattha. Somanassahniyanti somanassassa rammaavasena kraabhta. Upavicaratti tattha vicrapavattanena upavicarati, vitakko tasampayutto cti imin nayena ahrasa vitakkavicrasakht manopavicr veditabb. Cha somanasspavicrti ettha pana somanassena saddhi upavicarantti somanasspavicr. Sesapadadvayepi eseva nayo. 306. Gehasitnti kmaguanissitni. Nekkhammasitnti vipassannissitni. Ihnanti pariyesitna. Kantnanti kmitna. Manoramnanti mano etesu ramatti manoramni, tesa manoramna. Lokmisapaisayuttnanti tahpaisayuttna. Attanti pailaddha Paccuppanna tva rabbha somanassa uppajjatu, atte katha uppajjatti. Attepi yathha etarahi ihrammaa anubhavmi, eva pubbepi anubhavinti anussarantassa balavasomanassa uppajjati. Aniccatanti anicckra. Viparimavirganirodhanti pakativijahanena viparima, vigacchanena virga, nirujjhanena nirodha. Sammapayti vipassanpaya. Ida vuccati nekkhammasita somanassanti ida rao viya attano sirisampatti olokentassa vipassana pahapetv nisinnassa sakhrna bheda passato sakhragatamhi tikkhe sre vipassane vahante uppannasomanassa nekkhammasita somanassanti vuccati. Vuttampi ceta
Sugra pavihassa, santacittassa bhikkhuno;
amnus rat hoti, samm dhamma vipassato.
Yato yato sammasati, khandhna udayabbaya;
labhat ptipmojja, amatanta vijnatanti. (Dha. pa. 373-374).
Imnti imni chasu dvresu ihrammae pthagate aniccdivasena vipassana pahapetv nisinnassa uppannni cha nekkhammasitni somanassni. 307. Attanti paccuppanna tva patthetv alabhantassa domanassa uppajjatu, atte katha uppajjatti. Attepi yathha etarahi ihrammaa patthetv na labhmi, eva pubbepi patthetv na labhinti anussarantassa balavadomanassa uppajjati. Anuttaresu vimokkhesti anuttaravimokkho nma arahatta, arahatte patthana pahapentassti attho. yatananti arahattyatana. Piha upahpayatoti patthana pahapentassa. Ta paneta patthana pahapentassa uppajjati, iti patthanmlakatt piha upahpayatoti vutta. Imni cha nekkhammasitni domanassnti imni eva chasu dvresu ihrammae pthagate arahatte piha pahapetv tadadhigamya aniccdivasena vipassana upahapetv ussukkpetu asakkontassa imampi pakkha imampi msa imampi savacchara arahatta ppuitu nsakkhinti anusocato gmantapabbhravsimahsvattherassa viya assudhrpavattanavasena uppannadomanassni cha nekkhammasitadomanassnti veditabbni. Vatthu pana sumagalavilsiniy dghanikyahakathya sakkapahavaanya (d. ni. aha. 2.361) vitthrita, icchantena tato gahetabba. 308. Uppajjati upekkhti ettha upekkh nma aupekh. Anodhijinassti kilesodhi jinitv hitatt khsavo odhijino nma, tasm akhsavassti attho. Avipkajinassti etthapi yati vipka jinitv hitatt khsavova vipkajino nma, tasm akhsavassevti attho. Andnavadassvinoti-dnavato upaddavato apassantassa. Im cha gehasit upekkhti im eva chasu dvresu ihrammae pthagate guapiake nilnamakkhik viya rpdni anativattamn tattha lagg laggit hutv uppann upekkh cha gehasit upekkhti veditabb. Rpa s ativattatti rpa s anatikkamati, tattha nikantivasena na tihati. Im cha nekkhammasit upekkhti im eva chasu dvresu ihdi-rammae pthagate ihe arajjantassa, anihe adussantassa, asamapekkhane asammuyhantassa, uppannavipassan-asampayutt cha nekkhammasit upekkhti veditabb. 309. Tatra ida nissya ida pajahathti tesu chattisasattapadesu ahrasa nissya ahrasa pajahathti attho. Teneva tatra, bhikkhave, yni cha nekkhammasitnti-dimha. Nissya gammti pavattanavasena nissya ceva gamma ca. Evametesa samatikkamo hotti eva nekkhammasitna pavattanena gehasitni atikkantni nma honti. Eva sarikkhakeneva sarikkhaka jahpetv idni balavat dubbala jahpento tatra, bhikkhave, yni cha nekkhammasitni somanassnti-dimha. Eva nekkhammasitasomanassehi nekkhammasitadomanassni nekkhammasita-upekkhhi ca nekkhammasitasomanassni jahpentena balavat dubbalappahna kathita. Ettha pana hatv upekkhkath veditabb ahasu hi sampattsu pahamdni ca ti jhnni, suddhasakhre ca pdake katv vipassana raddhna catunna bhikkhna pubbabhgavipassan somanassasahagat v hoti upekkhsahagat v, vuhnagmin pana somanassasahagatva. Catutthajjhndni pdakni katv vipassana raddhna pacanna pubbabhgavipassan purimasadisva. Vuhnagmin pana upekkhsahagat hoti. Ida sandhya y cha nekkhammasit upekkh, t nissya t gamma, yni cha nekkhammasitni somanassni, tni pajahathti vutta. Na kevalaca evapaipannassa bhikkhuno aya vipassanya vedanvisesova hoti, ariyamaggepi pana jhnagabojjhagamaggagnampi viseso hoti. Ko paneta visesa niyameti? Keci tva ther vipassanpdakajjhna niyametti vadanti, keci vipassanya rammaabht khandh niyamentti vadanti, keci puggalajjhsayo niyametti vadanti. Tesampi vde ayameva pubbabhge vuhnagminvipassan niyametti veditabb. Vinicchayakath panettha visuddhimagge sakhrupekkhniddese vuttva. 310. Nnattti nn bah anekappakr. Nnattasitti nnrammaanissit. Ekattti ek. Ekattasitti ekrammaanissit. Katam panya upekkhti? Heh tva aupekkh vutt, upari chaagupekkh vakkhati, idha samatha-upekkh, vipassanupekkhti dve upekkh gahit. Tattha yasm ava rpesu upekkh, ava sadddsu, na hi y rpe upekkh, s sadddsu hoti. Rpe upekkh ca rpameva rammaa karoti na sadddayo. Rpe upekkhbhvaca a samatha-upekkh pathavkasia rammaa katv uppajjati, a pokasidni. Tasm nnatta nnattasita vibhajanto atthi, bhikkhave, upekkh rpesti-dimha Yasm pana dve v ti v ksnacyatanni v viacyatandni v natthi, tasm ekatta ekattasita vibhajanto atthi, bhikkhave, upekkh ksnacyatananissitti-dimha. Tattha ksnacyatana-upekkh sampayuttavasena ksnacyatananissit, ksnacyatanakhandhe vipassantassa vipassanupekkh rammaavasena ksnacyatananissit. Sessupi eseva nayo. Ta pajahathti ettha arpvacarasampatti-upekkhya rpvacarasampatti-upekkha pajahpeti, arpvacaravipassanupekkhya rpvacaravipassanupekkha. Atammayatanti ettha tammayat nma tah, tass pariydnato vuhnagminvipassan atammayatti vuccati. Ta pajahathti idha vuhnagminvipassanya arpvacarasampatti-upekkhaca vipassanupekkhaca pajahpeti. 311. Yadariyoti ye satipahne ariyo sammsambuddho sevati. Tattha tsu hnesu sati pahapento satipahne sevatti veditabbo. Na susssantti saddahitv sotu na icchanti. Na ati jnanatthya citta na upahapenti. Vokkammti atikkamitv. Satthu ssanti satthu ovda gahetabba pretabba na maantti attho. Na ca attamanoti na sakamano. Ettha ca gehasitadomanassavasena appatto hotti na evamattho dahabbo, appaipannakesu pana attamanatkraassa abhveneta vutta. Anavassutoti paigha-avassavena anavassuto. Sato sampajnoti satiy ca ena ca samanngato Upekkhakoti chaagupekkhya upekkhako. Attamanoti idhpi gehasitasomanassavasena uppilvitoti na evamattho dahabbo, paipannakesu pana anattamanatkraassa abhveneta vutta. Anavassutoti rgvassavena anavassuto. 312. Sritoti damito. Ekameva disa dhvatti anivattitv dhvanto ekayeva disa dhvati, nivattitv pana apara dhvitu sakkoti. Aha dis vidhvatti ekapallakena nisinno kyena anivattitvva vimokkhavasena ekappahreneva aha dis vidhvati, puratthbhimukho v dakkhidsu aataradisbhimukho v nisditv aha sampattiyo sampajjatiyevti attho. Sesa sabbattha uttnamevti.
Papacasdaniy majjhimanikyahakathya
Sayatanavibhagasuttavaan nihit.