Kimattha pana avasissatti? Satthu kathanattha. Kulaputtassa paivijjhanatthantipi vadanti ta na gahetabba. Kulaputtena hi sahyassa ssana vcetv psdatale hiteneva npnacatutthajjhna nibbattita, yadassa ettaka magga gacchantassa ynakicca sdheti. Satthu kathanatthayeva avasissati. Imasmihi hne satth kulaputtassa rpvacarajjhne vaa kathesi. Idahi vutta hoti bhikkhu pagua tava ida rpvacaracatutthajjhnanti. Parisuddhti-di tassyeva upekkhya vaabhaana. Ukka bandheyyti agrakapalla sajjeyya. limpeyyti tattha agre pakkhipitv aggi datv nikya dhamento aggi jleyya. Ukkmukhe pakkhipeyyti agre viyhitv agramatthake v hapeyya, tattake v pakkhipeyya. Nhaanti nhaadosa. Ninntakasvanti apantakasva. Evameva khoti yath ta suvaa icchiticchitya piandhanavikatiy savattati, evameva aya tva catutthajjhnupekkh vipassan abhi nirodho bhavokkantti imesu ya icchati, tassatthya hotti vaa kathesi. Kasm pana bhagav imasmi rpvacaracatutthajjhne nikantipariydnattha avaa akathetv vaa kathesti. Kulaputtassa hi catutthajjhne nikantipariyuhna balava. Sace avaa katheyya, mayha pabbajitv dvnavutiyojanasata gacchantassa ima catutthajjhna ynakicca sdhesi, aha ettaka magga gacchanto jhnasukhena jhnaratiy gato, evarpassa nma patadhammassa avaa katheti, jna nu kho katheti ajnanti kulaputto sasaya sammoha pajjeyya, tasm bhagav vaa kathesi. 361. Tadanudhammanti ettha arpvacarajjhna dhammo nma, ta anugatatt rpvacarajjhna anudhammoti vutta. Vipkajjhna v dhammo, kusalajjhna anudhammo. Tadupdnti taggaha. Cira dghamaddhnanti vsatikappasahassni. Vipkavasena heta vutta. Ito uttarimpi eseva nayo. 362. Eva cathi vrehi arpvacarajjhnassa vaa kathetv idni tasseva dnava dassento so eva pajntti-dimha. Tattha sakhatametanti kicpi ettha vsatikappasahassni yu atthi, eta pana sakhata pakappita yhita, karontena karyati, anicca adhuva asassata tvaklika, cavanaparibhedanaviddhasanadhamma, jtiy anugata, jarya anusaa, maraena abbhhata, dukkhe patihita, ata alea asaraa asarabhtanti. Viacyatandsupi eseva nayo. Idni arahattanikena desana gahanto so neva ta abhisakharotti-dimha. Yath hi cheko bhisakko visavikra disv vamana kretv visa hnato cvetv upari ropetv khandha v ssa v gahetu adatv visa otretv pathaviya pteyya, evameva bhagav kulaputtassa arpvacarajjhne vaa kathesi. Ta sutv kulaputto rpvacarajjhne nikanti pariydya arpvacarajjhne patthana hapesi. Bhagav ta atv ta asampattassa appailaddhasseva bhikkhuno atthes ksnacyatandsu sampatti nma. Tesahi pahamabrahmaloke vsatikappasahassni yu, dutiye cattlsa, tatiye sahi, catutthe catursti kappasahassni yu. Ta pana anicca adhuva asassata tvaklika, cavanaparibhedanaviddhasanadhamma, jtiy anugata, jarya anusaa, maraena abbhhata, dukkhe patihita, ata alea asaraa asarabhta, ettaka kla tattha sampatti anubhavitvpi puthujjanaklakiriya katv puna catsu apyesu patitabbanti sabbameta dnava ekapadeneva sakhatametanti kathesi. Kulaputto ta sutv arpvacarajjhne nikanti pariydiyi, bhagav tassa rpvacarrpvacaresu nikantiy pariydinnabhva atv arahattanika gahanto so neva ta abhisakharotti-dimha. Yath v paneko mahyodho eka rjna rdhetv satasahassuhnaka gmavara labheyya, puna rj tassnubhva saritv mahnubhvo yodho, appaka tena laddhanti nya tta gmo tuyha anucchaviko, aa catusatasahassuhnaka gahhti dadeyya so sdhu devti ta vissajjetv itara gma gaheyya. Rj asampattameva ca na pakkospetv ki te tena, ahivtarogo ettha uppajjati? Asukasmi pana hne mahanta nagara atthi, tattha chatta usspetv rajja krehti pahieyya, so tath kareyya. Tattha rj viya sammsambuddho dahabbo, mahyodho viya pukkusti kulaputto, pahamaladdhagmo viya npnacatutthajjhna, ta vissajjetv itara gma gahhti vuttaklo viya npnacatutthajjhne nikantipariydna katv ruppakathana, ta gma asampattameva pakkospetv ki te tena, ahivtarogo ettha uppajjati? Asukasmi hne nagara atthi, tattha chatta usspetv rajja krehti vuttaklo viya arpe sakhatametanti dnavakathanena appattsuyeva tsu sampattsu patthana nivatthpetv upari arahattanikena desangahaa. Tattha neva abhisakharotti nyhati na rsi karoti. Na abhisacetayatti na kappeti. Bhavya v vibhavya vti vuddhiy v parihniy v, sassatucchedavasenapi yojetabba. Na kici loke updiyatti loke rpdsu kici ekadhammampi tahya na gahti, na parmasati. Npara itthattyti pajntti bhagav attano buddhavisaye hatv desanya arahattanika gahi. Kulaputto pana attano yathopanissayena ti smaaphalni paivijjhi. Yath nma rj suvaabhjanena nnrasabhojana bhujanto attano pamena pia vaetv ake nisinnena rjakumrena piamhi laye dassite ta pia upanmeyya, kumro attano mukhappameneva kabaa kareyya, sesa rj saya v bhujeyya, ptiya v pakkhipeyya, eva dhammarj tathgato attano pamena arahattanika gahanto desana desesi, kulaputto attano yathopanissayena ti smaaphalni paivijjhi. Ito pubbe panassa khandh dhtuyo yatannti evarpa accantasuata tilakkhahata katha kathentassa neva kakh, na vimati, npi eva kira ta, eva me cariyena vuttanti iti kira na dandhyitatta na vitthyitatta atthi Ekaccesu ca kira hnesu buddh atakavesena vicaranti, sammsambuddho nu kho esoti ahudeva sasayo, ahu vimati. Yato anena angmiphala paividdha, atha aya me satthti niha gato. Yadi eva kasm accaya na desesti. Oksbhvato. Bhagav hi yathnikkhittya mtikya acchinnadhra katv ksagaga otrento viya desana desesiyeva. 363. Soti arah. Anajjhositti gilitv parinihpetv gahetu na yutthti pajnti. Anabhinanditti tahdihivasena abhinanditu na yuttti pajnti. 364. Visayutto na vedetti sace hissa sukhavedana rabbha rgnusayo, dukkhavedana rabbha paighnusayo, itara rabbha avijjnusayo uppajjeyya, sayutto vediyeyya nma. Anuppajjanato pana visayutto na vedeti nissao vippamutto. Kyapariyantikanti kyakoika. Yva kyapavatt uppajjitv tato para anuppajjanavedananti attho. Dutiyapadepi eseva nayo. Anabhinanditni stbhavissantti dvdasasu yatanesu kilesna visevanassa natthitya anabhinanditni hutv idha dvdasasuyeva yatanesu nirujjhissanti. Kiles hi nibbna gamma niruddhpi yattha natthi, tattha niruddhti vuccanti. Svyamattho etthes tah nirujjhamn nirujjhatti samudayapahena dpetabbo. Tasm bhagav nibbna gamma stibhtnipi idheva stbhavissantti ha. Nanu ca idha vedayitni vuttni, na kilesti. Vedayitnipi kilesbhveneva stbhavanti. Itarath nesa stibhvo nma natthti suvuttameta. 365. Evameva khoti ettha ida opammasasandana yath hi eko puriso telapadpassa jhyato tele khe tela sicati, vaiy khya vai pakkhipati, eva dpasikhya anupacchedova hoti, evameva puthujjano ekasmi bhave hito kusalkusala karoti, so tena sugatiyaca apyesu ca nibbattatiyeva, eva vedanna anupacchedova hoti. Yath paneko dpasikhya ukkahito ima purisa gamma dpasikh na upacchijjatti nilno tassa purisassa ssa chindeyya, eva vaiy ca telassa ca anupahr dpasikh anhr nibbyati, evameva vae ukkahito yogvacaro arahattamaggena kusalkusala samucchindati, tassa samucchinnatt khsavassa bhikkhuno kyassa bhed puna vedayitni na uppajjantti. Tasmti yasm dimhi samdhivipassanpahi arahattaphalapa uttaritar, tasm. Eva samanngatoti imin uttamena arahattaphalapadhihnena samanngato. Sabbadukkhakkhaye a nma arahattamagge a, imasmi pana sutte arahattaphale a adhippeta. Tenevha tassa s vimutti sacce hit akupp hotti. 366. Ettha hi vimuttti arahattaphalavimutti, saccanti paramatthasacca nibbna. Iti akupprammaakaraena akuppti vutt. Musti vitatha. Mosadhammanti nassanasabhva. Ta saccanti ta avitatha sabhvo. Amosadhammanti anassanasabhva. Tasmti yasm dito samathavipassanvasena vacsaccato dukkhasaccasamudayasaccehi ca paramatthasacca nibbnameva uttaritara, tasm. Eva samanngatoti imin uttamena paramatthasaccdhihnena samanngato. 367. Pubbeti puthujjanakle. Upadh hontti khandhpadhi kilespadhi abhisakhrpadhi pacakmagupadhti ime upadhayo honti. Samatt samdinnti paripr gahit paramah. Tasmti yasm dito samathavipassanvasena kilesapariccgato, sotpattimaggdhi ca kilesapariccgato arahattamaggeneva kilesapariccgo uttaritaro, tasm. Eva samanngatoti imin uttamena cgdhihnena samanngato. 368. ghtoti-dsu ghtakaraavasena ghto, bypajjanavasena bypdo, sampadussanavasena sampadosoti thi padehi doskusalamlameva vutta. Tasmti yasm dito samathavipassanvasena kilesavpasamato, sotpattimaggdhi kilesavpasamato ca arahattamaggeneva kilesavpasamo uttaritaro, tasm. Eva samanngatoti imin uttamena upasamdhihnena samanngato. 369. Maitametanti tahmaita mnamaita dihimaitanti tividhampi vaati. Ayamahamasmti ettha pana ayamahanti eka tahmaitameva vaati. Rogoti-dsu bdhahena rogo, antodosahena gao, anupavihahena salla. Muni santoti vuccatti khsavamuni santo nibbutoti vuccati. Yattha hitanti yasmi hne hita. Sakhittenti buddhna kira sabbpi dhammadesan sakhittva, vitthradesan nma natthi, samantapahnakathpi sakhittyeva. Iti bhagav desana yathnusandhi ppesi. Ugghitati-dsu pana catsu puggalesu pukkusti kulaputto vipacita, iti vipacitauvasena bhagav ima dhtuvibhagasutta kathesi. 370. Na kho me, bhante, paripua pattacvaranti kasm kulaputtassa iddhimayapattacvara na nibbattanti. Pubbe ahanna parikkhrna adinnatt. Kulaputto hi dinnadno katbhinhro, na dinnattti na vattabba. Iddhimayapattacvara pana pacchimabhaviknayeva nibbattati, ayaca punapaisandhiko, tasm na nibbattanti. Atha bhagav saya pariyesitv kasm na upasampdesti. Oksbhvato. Kulaputtassa yu parikkha, suddhvsiko angm mahbrahm kumbhakrasla gantv nisinno viya ahosi. Tasm saya na pariyesi. Pattacvarapariyesana pakkmti kya velya pakkmi? Uhite arue. Bhagavato kira dhammadesanparinihnaca aruuhnaca rasmivissajjanaca ekakkhae ahosi. Bhagav kira desana nihapetvva chabbaarasmiyo vissajji, sakalakumbhakranivesana ekapajjota ahosi, chabbaarasmiyo jlajl pujapuj hutv vidhvantiyo sabbadisbhge suvaapaapariyonaddhe viya ca nnvaakusumaratanavisarasamujjale viya ca akasu. Bhagav nagaravsino ma passantti adhihsi. Nagaravsino bhagavanta disvva satth kira gato, kumbhakraslya kira nisinnoti aamaassa rocetv rao rocesu. Rj gantv satthra vanditv, bhante, kya velya gatatthti pucchi. Hiyyo sriyatthagamanavelya mahrjti. Kena kammena bhagavti? Tumhka sahyo pukkusti rj tumhehi pahita ssana sutv nikkhamitv pabbajitv ma uddissa gacchanto svatthi atikkamma pacacattlsa yojanni gantv ima kumbhakrasla pavisitv nisdi, aha tassa sagahattha gantv dhammakatha kathesi, kulaputto ti phalni paivijjhi mahrjti. Idni kaha, bhanteti? Upasampada ycitv aparipuapattacvaratya pattacvarapariyesanattha gato mahrjti. Rj kulaputtassa gatadisbhgena agamsi. Bhagavpi ksengantv jetavanagandhakuimhiyeva pturahosi. Kulaputtopi pattacvara pariyesamno neva bimbisrarao na takkaslakna jaghavijna santika agamsi. Eva kirassa ahosi na kho me kukkuassa viya tattha tattha manpmanpameva vicinitv pattacvara pariyesitu yutta, mahanta nagara vajjitv udakatitthasusnasakrahna-antaravthsu pariyesissmti antaravthiya sakrakesu tva pilotika pariyesitu raddho. Jvit voropesti etasmi sakrake pilotika olokenta vibbhant taruavacch gv upadhvitv sigena vijjhitv ghtesi. Chtakajjhatto kulaputto kseyeva yukkhaya patv patito. Sakrahne adhomukhahapit suvaapaim viya ahosi, klakato ca pana avihbrahmaloke nibbatti, nibbattamattova arahatta ppui. Avihbrahmaloke kira nibbattamattva satta jan arahatta ppuisu. Vuttaheta
Aviha upapannse, vimutt satta bhikkhavo;
rgadosaparikkh, ti loke visattika.
Ke ca te ataru paka, maccudheyya suduttara;
ke hitv mnusa deha, dibbayoga upaccagu.
Upako palagao ca, pukkusti ca te tayo;
bhaddiyo khaadevo ca, bhuraggi ca sigiyo;
te hitv mnusa deha, dibbayoga upaccagunti. (Sa. ni. 1.50, 105).
Bimbisropi mayha sahyo may pesitassanamatta vcetv hatthagata rajja pahya ettaka addhna gato, dukkara kata kulaputtena, pabbajitasakkrena ta sakkarissmti pariyesatha me sahyakanti tattha tattha pesesi. Pesit ta addasasu sakrahne patita, disv gamma rao rocesu. Rj gantv kulaputta disv na vata, bho, labhimh sahyakassa sakkra ktu, antho me jto sahyakoti. Paridevitv kulaputta macakena gahpetv yuttokse hapetv anupasampannassa sakkra ktu jnanbhvena nhpakakappakdayo pakkospetv kulaputta ssa nhpetv suddhavatthni nivspetv rjavesena alakrpetv sovaasivika ropetv sabbatvacaragandhamldhi pja karonto nagar nharitv bahhi gandhakahehi mahcitaka kretv kulaputtassa sarrakicca katv dhtuyo dya cetiya patihapesi. Sesa sabbattha uttnamevti.
Papacasdaniy majjhimanikyahakathya
Dhtuvibhagasuttavaan nihit.