14. Etadaggavaggo
(14) 1. Pahama-etadaggavaggo
Etadaggapadavaan
188. Etadaggesu pahamavaggassa pahame etadagganti eta agga. Ettha ca aya aggasaddo dikoikohsasehesu dissati. Ajjatagge, samma dovrika, varmi dvra nigahna nigahnanti-dsu (ma. ni. 2.70) hi dimhi dissati. Teneva agulaggena ta agulagga parmaseyya (kath. 441), ucchagga veagganti-dsu koiya. Ambilagga v madhuragga v tittakagga v (sa. ni. 5.374), anujnmi, bhikkhave, vihraggena v pariveaggena v bhjetunti-dsu (cava. 318) kohse. Yvat, bhikkhave, satt apad vpe tathgato tesa aggamakkhyatti-dsu (a. ni. 4.34; itivu. 90) sehe. Svyamidha koiyampi vaati sehepi. Te hi ther attano attano hne koibhttipi agg, sehabhttipi. Tasm etadagganti es koi eso sehoti ayamettha attho. Eseva nayo sabbasuttesu. Ayaca etadaggasannikkhepo nma cathi kraehi labbhati ahuppattito gamanato ciavasito gutirekatoti. Tattha koci thero ekena kraena etadaggahna labhati, koci dvhi, koci thi, koci sabbeheva cathipi yasm sriputtatthero viya. So hi ahuppattitopi mahpaatya etadaggahna labhi gamandhipi. Katha? Ekasmi hi samaye satth jetavanamahvihre viharanto kaambarukkhamle titthiyamaddana yamakapihriya dassetv kaha nu kho purimabuddh yamakapihriya katv vassa upagacchantti vajjento tvatisabhavaneti atv dve padantarni dassetv tatiyena padena tvatisabhavane paccuhsi. Sakko devarj bhagavanta disv paukambalasilto uhya saddhi devagaena paccuggamana agamsi. Dev cintayisu sakko devarj devagaaparivuto sahiyojanymya paukambalasilya nisditv sampatti anubhavati, buddhna nma nisinnaklato pahya na sakk aena ettha hatthampi hapetunti. Satthpi tattha nisinno tesa cittcra atv mahpasukliko viya muaphaka sabbameva paukambalasila avattharitv nisdi. Eva nisdanto pana attano v sarra mahanta katv mpesi, paukambalasila v khuddaka aksti na sallakkhetabba. Acinteyyo hi buddhavisayo. Eva nisinno pana mtara kyasakkhi katv dasasahassacakkavadevatna kusal dhamm akusal dhamm abykat dhammti abhidhammapiaka desesi. Pihriyahnepi sabbpi dvdasayojanik paris anuruddhatthera upasakamitv kaha, bhante, dasabalo gatoti pucchi. Tvatisabhavane paukambalasilya vassa upagantv abhidhammakatha desetu gatoti. Bhante, na maya satthra adisv gamissma. Kad satth gamissatti satthu gamanakla jnthti? Mahmoggallnattherassa bhra karotha, so buddhna santika gantv ssana harissatti. Ki pana therassa tattha gantu bala natthti? Atthi, visesavantna pana visesa passantti evamha. Mahjano mahmoggallnatthera upasakamitv satthu ssana gahetv gamanatthya yci. Thero passanteyeva mahjane pathaviya nimujjitv antosinerun gantv satthra vanditv ha bhante, mahjano tumhka dassanakmo, gamanadivasa vo jnitu icchatti. Tena hi ito temsaccayena sakassanagaradvre passathtissa vadehti. Thero bhagavato ssana haritv mahjanassa kathesi. Mahjano tattheva temsa khandhvra bandhitv vasi. Ca-anthapiiko dvdasayojanya parisya temsa ygubhatta dsi. Satthpi sattappakarani desetv manussaloka gamanatthya kappa dassesi. Sakko devarj vissakamma mantetv tathgatassa otaraatthya sopna mpetu pesi. So ekato sovaamaya ekato rajatamaya sopna mpetv majjhe maimaya mpesi. Satth maimaye sopne hatv mahjano ma passatti adhihsi. Attano nubhveneva mahjano avcimahniraya passattipi adhihsi. Nirayadassanena cassa uppannasavegata atv devaloka dassesi. Athassa otarantassa mahbrahm chatta dhresi, sakko devarj patta gahi, suymo devarj dibba vabjani bji, pacasikho gandhabbadevaputto beluvapauva samapasya mucchanhi mucchitv vdento purato otari. Buddhna pathaviya patihitakle aha pahama vandissmi, aha pahama vandissmti mahjano ahsi. Saha mahpathav-akkamanena pana bhagavato neva mahjano na astimahsvak pahamakavandana samppuisu, dhammasenpati sriputtattheroyeva pana samppui. Atha satth dvdasayojanya parisya antare therassa panubhva jnantti puthujjanapacaka paha rabhi. Pahama lokiyamahjano sallakkhessatti puthujjanapaha pucchi. Ye ye sallakkhisu, te te kathayisu. Dutiya puthujjanavisaya atikkamitv sotpattimagge paha pucchi. Puthujjan tuh ahesu, sotpannva kathayisu. Tato sotpannna visaya atikkamitv sakadgmimagge paha pucchi. Sotpann tuh ahesu, sakadgminova kathayisu. Tesampi visaya atikkamitv angmimagge paha pucchi. Sakadgmino tuh ahesu, angminova kathayisu. Tesampi visaya atikkamitv arahattamagge paha pucchi. Angmino tuh ahesu, arahantva kathayisu. Tato hehimakoito pahya abhite abhite svake pucchi, te attano attano paisambhidvisaye hatv kathayisu. Atha mahmoggallna pucchi sesasvak tuh ahesu, therova kathesi. Tasspi visaya atikkamitv sriputtattherassa visaye paha pucchi. Mahmoggallno tuh ahosi, sriputtattherova kathesi. Therasspi visaya atikkamitv buddhavisaye paha pucchi. Dhammasenpati vajjentopi passitu na sakkoti, puratthimapacchimuttaradakkhi catasso dis catasso anudisti ito cito ca olokento pahuppattihna sallakkhetu nsakkhi. Satth therassa kilamanabhva jnitv sriputto kilamati, nayamukhamassa dassessmti gamehi tva, sriputtti vatv nya tuyha visayo paho, buddhna esa visayo sabbana yasassnanti buddhavisayabhva cikkhitv bhtamidanti, sriputta, samanupassasti ha. Thero catumahbhtikakyapariggaha me bhagav cikkhatti atv ata bhagav, ata sugatti ha. Etasmi hne aya kath udapdi mahpao vata, bho, sriputtatthero, yatra hi nma sabbehi anata paha kathesi, buddhehi ca dinnanaye hatv buddhavisaye paha kathesi, iti therassa panubhvo yattaka hna buddhna kittisaddena otthaa, sabba ajjhottharitv gatoti eva tva thero ahuppattito mahpaatya etadaggahna labhi. Katha gamanato? Imissyeva hi ahuppattiy satth ha sriputto na idneva paav, atte paca jtisatni isipabbajja pabbajitvpi mahpaova ahosi
Yo pabbaj jtisatni paca,
pahya kmni manoramni;
ta vtarga susamhitindriya,
parinibbuta vandatha sriputtanti.
Eva pabbajja upabrhayamno ekasmi samaye brasiya brhmaakule nibbatto. Tayo vede uggahitv tattha sra apassanto pabbajitv eka mokkhadhamma gavesitu vaatti citta uppdesi. Tasmi kle bodhisattopi ksirahe udiccabrhmaamahslakule nibbatto vuddhimanvya uggahitasippo kmesu dnava nekkhamme ca nisasa disv gharvsa pahya himavanta pavisitv kasiaparikamma katv paca abhi aha sampattiyo nibbattetv vanamlaphalhro himavantappadese vasati. Sopi mavo nikkhamitv tasseva santike pabbaji. Parivro mah ahosi pacasatamatt isayo. Athassa so jehantevsiko ekadesa parisa gahetv loambilasevanattha manussapatha agamsi. Tasmi samaye bodhisatto tasmiyeva himavantappadese kla aksi. Klakiriyasamayeva na antevsik sannipatitv pucchisu atthi tumhehi koci viseso adhigatoti. Bodhisatto natthi kicti vatv aparihnajjhno bhassarabrahmaloke nibbatto. So kicpi kicayatanassa lbh, bodhisattna pana arpvacare paisandhi nma na hoti. Kasm? Abhabbahnatt. Iti so arpasampattilbh samnopi rpvacare nibbatti. Antevsikpissa cariyo natthi kicti ha, mogh tassa klakiriyti na kici sakkrasammna akasu. Atha so jehantevsiko atikkante vassvse gantv kaha cariyoti pucchi. Kla katoti. Api nu cariyena laddhagua pucchitthti? ma pucchimhti. Ki vadetti? Natthi kicti. Mayampi cariyena laddhaguo nma natthti nssa sakkrasammna karimhti. Tumhe bhsitassa attha na jnittha, cariyo kicayatanassa lbhti. Atha te jehantevsikassa katha na saddahisu. So punappuna kathentopi saddahpetu nsakkhi Atha bodhisatto vajjamno andhablo mahjano mayha jehantevsikassa katha na gahti, ima kraa pkaa karissmti brahmalokato otaritv assamapadamatthake hito ksagatova jehantevsikassa panubhva vaetv ima gtha abhsi
Parosahassampi samgatna,
kandeyyu te vassasata apa;
ekova seyyo puriso sapao,
yo bhsitassa vijnti atthanti. (J. 1.1.101).
Eva isigaa sapetv bodhisatto brahmalokameva gato. Sesa-isigaopi aparihnajjhno hutv kla katv brahmalokaparyao jto. Tattha bodhisatto sabbauta patto, jehantevsiko sriputtatthero jto, ses isayo buddhaparis jtti eva attepi sriputto mahpaova sakhittena bhsitassa vitthrena attha jnitu samatthoti veditabbo. Idameva ca puthujjanapacaka ahuppatti katv
Parosatacepi samgatna,
jhyeyyu te vassasata apa;
ekova seyyo puriso sapao,
so bhsitassa vijnti atthanti. (J. 1.1.101)
Imampi jtaka kathesi. Tassa purimajtake vuttanayeneva attho veditabbo.
Aparampi idameva puthujjanapacaka ahuppatti katv
Ye saino tepi duggat, yepi asaino tepi duggat;
eta ubhaya vivajjaya, ta sampattisukha anagaanti. (J. 1.1.134)
Ima anagaajtaka kathesi. Ettha ca cariyo kla karonto antevsikehi pucchito nevasa nsati ha. Sesa vuttanayeneva veditabba.
Aparampi idameva puthujjanapacaka ahuppatti katv
Candbha sriybhaca, yodha paya gdhati;
avitakkena jhnena, hoti bhassarpagoti. (J. 1.1.135)
Ida candbhajtaka kathesi. Etthpi cariyo kla karonto antevsikehi pucchito odtakasia candbha nma, ptakasia sriybha nmti ta ubhaya yo paya gdhati pavisati pakkhandati, so avitakkena dutiyajjhnena bhassarpago hoti, tdiso ahanti sandhya candbha sriybhanti ha. Sesa purimanayeneva veditabba.
Idameva ca puthujjanapacaka ahuppatti katv
ssetheva puriso, na nibbindeyya paito;
passmi voha attna, yath icchi tath ahu.
ssetheva puriso, na nibbindeyya paito;
passmi voha attna, udak thalamubbhata.
Vyametheva puriso, na nibbindeyya paito;
passmi voha attna, yath icchi tath ahu.
Vyametheva puriso, na nibbindeyya paito;
passmi voha attna, udak thalamubbhata.
Dukkhpantopi naro sapao,
sa na chindeyya sukhgamya;
bah hi phass ahit hit ca,
avitakkit maccamupabbajanti.
Acintitampi bhavati, cintitampi vinassati;
na hi cintmay bhog, itthiy purisassa v.
Sarabha giriduggasmi, ya tva anusar pure;
alnacittassa tuva, vikkantamanujvasi.
Yo ta vidugg narak samuddhari,
silya yogga sarabho karitv;
dukkhpanta maccumukh pamocayi,
alnacitta ta miga vadesi.
Ki tva nu tattheva tad ahosi,
udhu te koci na etadakkh;
vivaacchaddo nusi sabbadass,
a nu te brhmaa bhisarpa.
Na cevaha tattha tad ahosi,
na cpi me koci na etadakkh;
gthpadnaca subhsitna,
attha tadnenti janinda dhrti. (J. 1.13.134-143)
Ima terasanipte sarabhajtakaca kathesi. Imni pana pacapi jtakni attepi sakhittena bhsitassa vitthrena attha mayha putto jntti satthr dhammasenpatisriputtattherassa panubhvappaksanatthameva kathitnti eva gamanatopi thero mahpaatya etadaggahna labhi.
Katha ciavasitoti? Cia kireta therassa catuparisamajjhe dhamma kathento cattri saccni amucitv kathetti eva ciavasitopi thero mahpaatya etadaggahna labhi. Katha gutirekatoti? hapetv hi dasabala ao koci ekasvakopi mahpaatya dhammasenpatin sadiso nma natthti eva gutirekatopi thero mahpaatya etadaggahna labhi. Yath ca sriputtatthero, eva mahmoggallnattheropi sabbeheva cathipi imehi kraehi etadaggahna labhi. Katha? Thero hi mahiddhiko mahnubhvo nandopanandasadisampi ngarjna damesti eva tva ahuppattito labhi. Na panesa idneva mahiddhiko mahnubhvo, atte paca jtisatni isipabbajja pabbajitopi mahiddhiko mahnubhvo ahosti.
Yo pabbaj jtisatni paca,
pahya kmni manoramni;
ta vtarga susamhitindriya,
parinibbuta vandatha moggallnanti.
Eva gamanatopi labhi. Cia ceta therassa niraya gantv attano iddhibalena nirayasattna asssajananattha sta adhihya cakkamatta paduma mpetv padumakaikya nisditv dhammakatha katheti, devaloka gantv devasagha kammagati jnpetv saccakatha kathetti eva ciavasito labhi. hapetv ca sammsambuddha ao svako mahmoggallno viya mahiddhiko mahnubhvo natthti eva gutirekato labhi.
Yath cesa, eva mahkassapattheropi sabbehevimehi kraehi etadaggahna labhi. Katha? Sammsambuddho hi therassa tigvuta magga paccuggamana katv thi ovdehi upasampdetv cvara parivattetv adsi. Tasmi samaye mahpathav udakapariyanta katv kampi, mahjanassa abbhantare therassa kittisaddo ajjhottharitv gato. Eva ahuppattito labhi. Na cesa idneva dhutadharo, atte paca jtisatni isipabbajja pabbajitopi dhutadharova ahosi.
Yo pabbaj jtisatni paca,
pahya kmni manoramni;
ta vtarga susamhitindriya,
parinibbuta vandatha mahkassapanti.
Eva gamanatopi labhi. Cia ceta therassa catuparisamajjhagato dhamma kathento dasa kathvatthni avijahitvva kathetti eva ciavasito labhi. hapetv ca sammsambuddha ao svako terasahi dhutaguehi mahkassapasadiso natthti eva gutirekato labhi Iminva niymena tesa tesa therna yathlbhato gue kittetu vaati.
Guavaseneva hi sammsambuddho yath nma rj cakkavatt cakkaratannubhvena cakkavagabbhe rajjasiri patv pattabba me patta, ki me idni mahjanena olokitenti na appossukko hutv rajjasiriyeva anubhoti, klena pana kla vinicchayahne nisditv niggahetabbe niggahti, paggahetabbe paggahti, hnantaresu ca hapetabbayuttake hnantaresu hapeti, evameva mahbodhimae adhigatassa sabbautaassa nubhvena anuppattadhammarajjo dhammarjpi ki me idni lokena olokitena, anuttara phalasampattisukha anubhavissmti appossukkata anpajjitv catuparisamajjhe paattavarabuddhsane nisinno ahagasamanngata brahmassara nicchretv dhamma desayamno niggahetabbayutte kahadhamme puggale sinerupde pakkhipanto viya apyabhayasantajjanena niggahetv paggahetabbayutte kalyadhamme puggale ukkhipitv bhavagge nisdpento viya paggahitv hnantaresu hapetabbayuttake asikoaattherdayo svake ythvasarasaguavaseneva hnantaresu hapento etadagga, bhikkhave, mama svakna bhikkhna rattana, yadida asikoaoti-dimha.