Aparopi tdisova kammahna kathento eva katheti citteneva tsu uddhanesu ti kapallni ropetv heh aggi katv citteneva attano dvattiskra uppetv kapallesu pakkhipitv citteneva daakena parivattetv parivattetv bhajjitabba, y jhyamne chrik hoti, s mukhavtena palsetabb. Ettakena dhtappo nmesa samao hoti. Sesa purimanayeneva vitthretabba. Aparo eva katheti citteneva mahci hapetv matthu yojetv citteneva attano dvattiskra uppetv tattha pakkhipitv matthu otretv manthitabba. Mathiyamna vilyati, vilne upari pheo uggacchati. So pheo paribhujitabbo. Ettvat vo amata paribhutta nma bhavissati Ito para atha te bhikkhti-di sabba purimanayeneva vitthretabba. 44. Idni yo eva vivdo uppajjeyya, tassa mla dassento chayimnti-dimha. Tattha agravoti gravavirahito. Appatissoti appatissayo ancavutti. Ettha pana yo bhikkhu satthari dharamne tsu klesu upahna na yti, satthari anuphane cakamante sa-uphano cakamati, nce cakame cakamante ucce cakame cakamati, heh vasante upari vasati, satthu dassanahne ubho ase prupati, chatta dhreti, uphana dhreti, nhnatitthe uccra v passva v karoti, parinibbute v pana cetiya vanditu na gacchati, cetiyassa payanahne satthudassanahne vutta sabba karoti, aehi ca bhikkhhi kasm eva karosi, na ida vaati, sammsabuddhassa nma lajjitu vaatti vutte th hoti, ki buddho buddhoti vadasti bhaati, aya satthari agravo nma. Yo pana dhammassavane saghuhe sakkacca na gacchati, sakkacca dhamma na suti, niddyati v sallapento v nisdati, sakkacca na gahti na dhreti, ki dhamme agrava karosti vutte tuh hoti, dhammo dhammoti vadasi, ki dhammo nmti vadati, aya dhamme agravo nma. Yo pana therena bhikkhun anajjhiho dhamma deseti, nisdati paha katheti, vuhe bhikkh ghaento gacchati, tihati nisdati, dussapallatthika v hatthapallatthika v karoti, saghamajjhe ubho ase prupati, chattuphana dhreti, bhikkhusaghassa lajjitu vaatti vuttepi tuh hoti, sagho saghoti vadasi, ki sagho, migasagho ajasaghoti-dni vadati, aya saghe agravo nma. Ekabhikkhusmimpi hi agrave kate saghe katoyeva hoti. Tisso sikkh pana apariprayamnova sikkhya na pariprakr nma. Ajjhatta vti attani v attano parisya v. Bhiddhti parasmi v parassa parisya v. 46. Idni aya cha hnni nissya uppannavivdo vahanto yni adhikarani pputi, tni dassetu cattrimnti-dimha. Tattha vpasamanatthya pavattamnehi samathehi adhiktabbnti adhikarani. Vivdova adhikaraa vivddhikaraa. Itaresupi eseva nayo. Idni imnipi cattri adhikarani patv upari vahento so vivdo yehi samathehi vpasammati, tesa dassanattha satta kho panimeti-dimha. Tattha adhikarani samenti vpasamentti adhikaraasamath. Uppannuppannnanti uppannna uppannna. Adhikarananti etesa vivddhikaradna catunna. Samathya vpasamyti samanatthaceva vpasamanatthaca. Sammukhvinayo dtabbope tiavatthrakoti ime satta samath dtabb. Tatrya vinicchayakath adhikaraesu tva dhammoti v adhammoti vti ahrasahi vatthhi vivadantna bhikkhna yo vivdo, ida vivddhikaraa nma. Slavipattiy v cradihi-jvavipattiy v anuvadantna yo anuvdo upavadan ceva codan ca, ida anuvddhikaraa nma. Mtikya gat paca vibhage dveti satta pattikkhandh pattdhikaraa nma. Ya saghassa apalokandna catunna kammna karaa, ida kiccdhikaraa nma. Tattha vivddhikaraa dvhi samathehi sammati sammukhvinayena ca yebhuyyasikya ca. Sammukhvinayeneva sammamna yasmi vihre uppanna, tasmiyeva v, aattha vpasametu gacchantna antarmagge v, yattha gantv saghassa niyytita, tattha saghena v gaena v vpasametu asakkonte tattheva ubbhikya sammatapuggalehi v vinicchita sammati. Eva sammamne pana tasmi y saghasammukhat dhammasammukhat, vinayasammukhat, puggalasammukhat, aya sammukhvinayo nma. Tattha ca krakasaghassa smaggivasena sammukhbhvo saghasammukhat. Sametabbassa vatthuno bhtat dhammasammukhat. Yath ta sametabba, tatheva samana vinayasammukhat. Yo ca vivadati, yena ca vivadati, tesa ubhinna attapaccatthikna sammukhbhvo puggalasammukhat. Ubbhikya vpasame panettha saghasammukhat parihyati. Eva tva sammukhvinayeneva sammati. Sace panevampi na sammati, atha na ubbhikya sammat bhikkh na maya sakkoma vpasametunti saghasseva niyytenti. Tato sagho pacagasamanngata bhikkhu salkagghaka sammannitv tena guhakavivaakasakaajappakesu tsu salkagghesu aataravasena salka ghetv sannipatitaparisya dhammavdna yebhuyyatya yath te dhammavdino vadanti, eva vpasanta adhikaraa sammukhvinayena ca yebhuyyasikya ca vpasanta hoti. Tattha sammukhvinayo vuttanayo eva. Ya pana yebhuyyasikya kammassa karaa, aya yebhuyyasik nma. Eva vivddhikaraa dvhi samathehi sammati. Anuvddhikaraa cathi samathehi sammati sammukhvinayena ca sativinayena ca amhavinayena ca tassappiyasikya ca. Sammukhvinayeneva sammamna yo ca anuvadati, yaca anuvadati, tesa vacana sutv, sace kci patti natthi, ubho khampetv, sace atthi, aya nmettha pattti eva vinicchita vpasammati. Tattha sammukhvinayalakkhaa vuttanayameva. Yad pana khsavassa bhikkhuno amlikya slavipattiy anuddhasitassa sativinaya ycamnassa sagho atticatutthena kammena sativinaya deti, tad sammukhvinayena ca sativinayena ca vpasanta hoti. Dinne pana sativinaye puna tasmi puggale kassaci anuvdo na ruhati. Yad ummattako bhikkhu ummdavasena kate assmaake ajjhcre saratyasm evarpi pattinti bhikkhhi vuccamno ummattakena me, vuso, eta kata, nha ta sarmti bhaantopi bhikkhhi codiyamnova puna acodanatthya amhavinaya ycati, sagho cassa atticatutthena kammena amhavinaya deti, tad sammukhvinayena ca amhavinayena ca vpasanta hoti. Dinne pana amhavinaye puna tasmi puggale kassaci tappaccay anuvdo na ruhati. Yad pana prjikena v prjikasmantena v codiyamnassa aena paicarato ppussannatya ppiyassa puggalassa sacya acchinnamlo bhavissati, samm vattitv osraa labhissati, sace chinnamlo, ayamevassa nsan bhavissatti maamno sagho atticatutthena kammena tassappiyasika karoti, tad sammukhvinayena ca tassa ppiyasikya ca vpasanta hoti. Eva anuvddhikaraa cathi samathehi sammati. pattdhikaraa thi samathehi sammati sammukhvinayena ca paitakaraena ca tiavatthrakena ca. Tassa sammukhvinayeneva vpasamo natthi. Yad pana ekassa v bhikkhuno santike saghagaamajjhesu v bhikkhu lahuka patti deseti, tad pattdhikaraa sammukhvinayena ca paitakaraena ca vpasammati. Tattha sammukhvinayo tva yo ca deseti, yassa ca deseti, tesa sammukhat. Sesa vuttanayameva. Puggalassa ca gaassa ca desankle saghasammukhat parihyati. Ya panettha aha, bhante, itthannma patti apannoti ca, ma passmti ca paitya yati savareyysti karaa, ta paitakaraa nma. Saghdisese parivsdiycan pai, parivsdna dna paitakaraa nma. Dvepakkhajt pana bhaanakrak bhikkh bahu assmaaka ajjhcra caritv puna lajjidhamme uppanne sace maya imhi patthi aamaa kressma, siypi ta adhikaraa kakkhaattya savatteyyti aamaa pattiy krpane dosa disv yad tiavatthrakakamma karonti, tad pattdhikaraa sammukhvinayena ca tiavatthrakena ca sammati. Tatra hi yattak hatthapsupagat na me ta khamatti eva dihvikamma akatv dukkaa kamma puna ktabba kammanti na ukkoenti, niddampi okkant honti, sabbesampi hapetv thullavajjaca gihipaisayuttaca sabbpattiyo vuhahanti. Eva pattdhikaraa thi samathehi sammati. Kiccdhikaraa ekena samathena sammati sammukhvinayeneva. Imni cattri adhikarani yathnurpa imehi sattahi samathehi sammanti. Tena vutta uppannuppannna adhikarana samathya vpasamya sammukhvinayo dtabbope tiavatthrakoti. Ayamettha vinicchayanayo, vitthro pana samathakkhandhake (cava. 185) gatoyeva. Vinicchayopissa samantapsdikya vutto. 47. Yo panya imasmi sutte idhnanda, bhikkh vivadantti-diko vitthro vutto, so etena nayena sakhepatova vuttoti veditabbo. Tattha dhammoti-dsu suttantapariyyena tva dasa kusalakammapath dhammo, akusalakammapath adhammo. Tath cattro satipahnti heh gat sattatisa bodhipakkhiyadhamm, tayo satipahn tayo sammappadhn tayo iddhipd cha indriyni cha balni aha bojjhag navagiko maggo cti, cattro updn paca nvaranti-dayo sakalihadhamm cti aya adhammo. Tattha yakici eka adhammakohsa gahetv ima adhamma dhammoti karissma, eva amhka cariyakula niyynika bhavissati, mayaca loke pka bhavissmti ta adhamma dhammo ayanti kathent dhammoti vivadanti. Tattheva dhammakohsesu eka gahetv adhammo ayanti kathent adhammoti vivadanti. Vinayapariyyena pana bhtena vatthun codetv sretv yathpaiya ktabbakamma dhammo nma, abhtena pana vatthun acodetv asretv apaiya katabbakamma adhammo nma. Tesupi adhamma dhammo ayanti kathent dhammoti vivadanti, adhammo ayanti kathent adhammoti vivadanti. Suttantapariyyena pana rgavinayo dosavinayo mohavinayo savaro pahna paisakhti aya vinayo nma, rgdna avinayo asavaro appahna appaisakhti aya avinayo nma. Vinayapariyyena vatthusampatti attisampatti anusvanasampatti smasampati parisasampattti aya vinayo nma, vatthuvipattipe parisavipattti aya avinayo nma. Tesupi yakici avinaya vinayo ayanti kathent vinayoti vivadanti, vinaya avinayoti kathent avinayoti vivadanti. Dhammanetti samanumajjitabbti dhammarajju anumajjitabb ena ghasitabb upaparikkhitabb. S panes dhammanetti iti kho vaccha ime dasa dhamm akusal dasa dhamm kusalti eva mahvacchagottasutte (ma. ni. 2.194) gatti vutt. S eva v hotu, yo v idha dhammoti ca vinayo ca vutto. Yath tattha sametti yath tya dhammanettiy sameti, dhammo dhammova hoti, adhammo adhammova, vinayo vinayova hoti, avinayo avinayova. Tath tanti eva ta adhikaraa vpasametabba. Ekaccna adhikarananti idha vivddhikaraameva dassita, sammukhvinayo pana na kismici adhikarae na labbhati. 48. Ta paneta yasm dvhi samathehi sammati sammukhvinayena ca yebhuyyasikya ca, tasm heh mtikya hapitnukkamena idni sativinayassa vre pattepi ta avatv vivddhikaraayeva tva dutiyasamatha dassento kathacnanda, yebhuyyasikti-dimha. Tattha bahutarti antamaso dvhi thipi atirekatar. Sesamettha heh vuttanayeneva veditabba. 49. Idni heh avitthrita sativinaya di katv vitthritvasesasamathe paipiy vitthretu kathacnanda, sativinayoti-dimha. Tattha prjikasmantena vti dve smantni khandhasmantaca pattismantaca. Tattha prjikpattikkhandho saghdisespattikkhandho thullaccaya-pcittiya-pidesanya-dukkaa-dubbhsitpattikkhandhoti eva purimassa pacchimakhandha khandhasmanta nma hoti. Pahamaprjikassa pana pubbabhge dukkaa, sesna thullaccayanti ida pattismanta nma. Tattha khandhasmante prjikasmanta garukpatti nma hoti. Saratyasmti saratu yasm. Ekaccna adhikarananti idha anuvddhikaraameva dassita. 50. Bhsitaparikkantanti vcya bhsita kyena ca parikkanta, parakkamitv katanti attho. Ekaccnanti idhpi anuvddhikaraameva adhippeta. Paitakarae ekaccnanti pattdhikaraa dassita. 52. Davti sahas. Ravti aa bhaitukmena aa vutta. Eva kho, nanda, tassappiyasik hotti tassapuggalassa ppussannat ppiyasik hoti. Imin kammassa vatthu dassita. Evarpassa hi puggalassa kamma kttabba. Kammena hi adhikaraassa vpasamo hoti, na puggalassa ppussannatya. Idhpi ca anuvddhikaraameva adhikaraanti veditabba. 53. Kathacnanda tiavatthrakoti ettha ida kamma tiavatthrakasadisatt tiavatthrakoti vutta. Yath hi gtha v mutta v ghaiyamna duggandhatya bdhati, tiehi avattharitv suppaicchditassa panassa so gandho na bdhati, evameva ya adhikaraa mlnumla gantv vpasamiyamna kakkhaattya vattya bhedya savattati, ta imin kammena vpasanta gtha viya tiavatthrakena paicchanna vpasanta hotti ida kamma tiavatthrakasadisatt tiavatthrakoti vutta. Tassa idhnanda, bhikkhna bhaanajtnanti-divacanena kramattameva dassita, khandhake gatyeva panettha kammavc pama. hapetv thullavajja hapetv gihipaisayuttanti. Ettha pana thullavajjanti thllavajja prjikaceva saghdisesaca. Gihipaisayuttanti gihna hnena khusanavambhanadhammikapaissavesu pann patti. Adhikarananti idha pattdhikaraameva veditabba. Kiccdhikaraassa pana vasena idha na kici vutta. Kicpi na vutta, sammukhvinayeneva panassa vpasamo hotti veditabbo. 54. Chayime nanda, dhamm srayti heh kalahavasena sutta raddha, upari srayadhamm gat. Iti yathnusandhinva desan gat hoti. Heh kosambiyasutte (ma. ni. 1.498-500) pana sotpattimaggasammdihi kathit, imasmi sutte sotpattiphalasammdihi vuttti veditabb. Aunti appasvajja. Thlanti mahsvajja. Sesamettha uttnamevti.
Papacasdaniy majjhimanikyahakathya
Smagmasuttavaan nihit.